Vergi İncelemesinin Aşamaları;

Vergi İncelemesinin Aşamaları;

Vergi İncelemeleri 4 aşamadan oluşmaktadır.

İnceleme Öncesi Hazırlık ve Planlama (İşe başlama ve İncelemeye Başlama),
İnceleme,
Rapor Yazma,
Rapor Değerlendirme Komisyonlarınca Değerlendirme

İnceleme Öncesi Hazırlık ve Planlama Aşaması;

İnceleme öncesi hazırlık ve planlama aşaması inceleme tutanağı düzenlenip vergi incelemesine ilişkin sürelerin başlayacağı zamana kadar olan süreci ifade eder.

Bu süreci ise işe başlama ve incelemeye başlama aşaması olarak ikiye ayırmak gerekir.

İşe Başlama Aşaması;

Vergi kanunlarımızda işe başlama ile ilgili bir hüküm bulunmamaktadır. V.U.K’nun 140’nci maddesinde tam ve sınırlı incelemelerin süresi belirtilmiştir.

Ancak işe başlama Vergi Müfettişlerince yapılacak vergi incelemelerinde uyulacak usul ve esasları düzenlemek üzere çıkarılan, VİUUEHY de açıklanmıştır.

Yönetmeliğin 7. Maddesinde işe başlama ve incelemeye hazırlık;

1 – Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar, inceleme görevinin verilmesinden itibaren en geç on gün içinde işe başlarlar. Bu süre içinde işe başlanılamaması halinde durum gerekçeli bir yazı ile bağlı bulunulan birime bildirilir. İlgili birim, işe başlanılamamasını haklı kılan bir mazeretin varlığı halinde en fazla on gün ilave süre verebileceği gibi inceleme görevini başka bir inceleme elemanına da verebilir.

2 – Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar tarafından mükellefin kendisine veya bulunduğu sektöre yönelik olarak yapılan her türlü araştırma, inceleme, bilgi isteme ve yazışma gibi faaliyetler işe başlandığını gösterir.

3 – Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar, incelemeye başlamadan önce, nezdinde inceleme yapacakları kişilere ve konulara ilişkin olarak görev yazısı ekinde verilen belgeler ile ilgililerin vergi dairesindeki dosyalarını tetkik ederler.

Ayrıca, gerekirse harici araştırmalar da yapmak suretiyle bunların faaliyetleri, iş ve iş kolları ile çalışma şekilleri hakkında bilgi edinirler.” Şeklinde düzenlenmiştir. Görevlendirme (iş emri) yazısının Müfettiş tarafından VDK-BİS üzerinden tebellüğ edildiği tarihten başlayıp; işe başlama süresi olan 10 günlük süredir.

Bu dönemde, görevlendirme tarihinden itibaren ilk 10 gün içinde işe başlanması gerekmektedir.

İş emrini tebellüğ eden Müfettiş yapacağı inceleme için VDK-BİS üzerinde bir “İnceleme Dosyası” açar ve daha sonra incelemenin işe başlama safhasında önemli gördüğü hususları ve çalışmalarını bu elektronik dosyaya kaydeder.

Yönetmelik hükümlerinden de açıklandığı gibi, işe başlama süresi inceleme görevinin verilmesinden itibaren on gün süre olarak belirlenmiştir.

Ancak on günlük süre içinde işe başlanılamaması halinde, işe başlanılamamasını haklı kılan bir mazeretin varlığı halinde incelemeyi veren birim on gün ilave süre verebileceği gibi inceleme görevini başka bir inceleme elemanına da verebilir.

İncelemeye Başlama Aşaması; V.U.K’nun 140’nci maddesinde incelemeye başlamadan söz edilmektedir.

Ancak incelemeye başlamadan ne anlaşılması gerektiği konusunda bir belirleme yoktur.

Vergi Müfettişlerince yapılacak vergi incelemelerinde uyulacak usul ve esasları düzenlemek üzere, 31.10.2011 tarih ve 28101 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan VİUUEHY’de incelemeye başlama açıklanmıştır.

Yönetmeliğin 9. Maddesinde incelemeye başlama;

Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar, inceleme görevinin verilmesinden itibaren en geç otuz gün içinde incelemeye başlarlar. Bu süre içinde incelemeye başlanılamaması halinde durum gerekçeli bir yazı ile bağlı bulunulan birime bildirilir. İlgili birim, incelemeye başlanılamamasını haklı kılan bir mazeretin varlığı halinde en fazla on beş gün ilave süre verebileceği gibi inceleme görevini başka bir inceleme elemanına da verebilir.
Vergi incelemesine, incelemeye tabi olan nezdinde düzenlenecek “İncelemeye Başlama Tutanağı” ile başlanır.

Düzenlenen tutanağın bir örneği nezdinde inceleme yapılana teslim edilir.

Tutanağın bir örneği vergi incelemesi yapmaya yetkili olanın bağlı bulunduğu inceleme ve denetim birimine, bir örneği ise mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine gönderilir.

İncelemeye başlama tarihi, mükellefin tutanağı imzaladığı tarihtir. Tutanakta mükellefin imzasının bulunmaması halinde tutanağın vergi dairesi kayıtlarına intikal ettiği tarih incelemeye başlama tarihi olarak kabul edilir; bu durumda incelemeye başlama tutanağının bir örneği ayrıca mükellefin bilinen adresine vergi dairesince gönderilir.
Ölüm, gaiplik, işin veya memleketin terki gibi nedenlerle, nezdinde inceleme yapılacak olanla temas kurulamaması veya ilgili ile temas kurulmasına rağmen verilen sürede defter ve belgelerin ibraz edilmemesi, incelemeye başlama tutanağının imzadan imtina edilmesi gibi hallerde inceleme, ilgilinin vergi dairesindeki dosyasında yer alan belgeler ve diğer kaynaklardan elde edilen her türlü bilgi ve belgeler ile varsa Başkanlığın risk analizi sonuçlarına dayalı olarak yürütülür.
213 sayılı Vergi Usul Kanununun aramaya ilişkin hükümleri saklıdır.
Vergi incelemesine başlanılmasına ilişkin diğer hususlar, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların bağlı bulundukları birimler tarafından belirlenir.”

Şeklinde

Düzenlenmiştir.

İşe başlama aşaması geçildikten sonra, İncelemeye Başlama Tutanağının mükellef tarafından imzalandığı tarihe kadar olan süre “İncelemeye Başlama Aşaması” dönemidir.

Bu dönemde, en geç 30 gün içinde İncelemeye Başlama Tutanağı alınacaktır.

İş emrini tebellüğ eden Müfettiş yapacağı inceleme için VDKBİS üzerinde bir “İnceleme Dosyası” açar ve daha sonra incelemenin incelemeye başlama safhasında önemli gördüğü hususları ve çalışmalarını bu elektronik dosyaya kaydeder.

Yönetmelik hükümlerinden de açıklandığı gibi, incelemeye başlama süresi inceleme görevinin verilmesinden itibaren otuz gündür.

Bu süre içerisinde incelemeye başlanılamaması halinde incelemeye başlanılamamasını haklı kılan bir mazeretin varlığı halinde en fazla on beş gün ilave süre verebileceği gibi inceleme görevi başka bir inceleme elemanına da verebilir.

İncelemeleri Aşaması;

Vergi incelemesi, mükellef veya temsilcisi ile temas kurularak bir “İncelemeye Başlama Tutanağı” alınmasıyla başlar.

Mükellefin tutanağı imzaladığı tarih “İncelemeye Başlama” tarihidir. Söz konusu tutanağın bir örneği bağlı olunan denetim birimine, bir örneği de mükellefin bağlı olduğu Vergi Dairesine gönderilir.

“İncelemeye Başlama Tutanağının imzalandığı ilk görüşmede, mükellefe incelemenin mahiyeti, incelemenin tam veya sınırlı olmasına göre muhtemel süresi hakkında bilgi verildikten sonra hangi yasal defter ve belgelerini getireceği konusunda izahatta bulunulur.

Bunun için mükellef “İncelemeye Başlama Tutanağını” imzaladığı tarihte kendisine defter ve belgelerinin teslimini isteyen bir yazının da elden tebliğ edilmesi halinde VUK’ da yazılı olan 15 günlük sürenin başlatılması sağlanmış olacaktır.

Mükellefin defter ve belgeleri mutlaka tutanak düzenlenmek suretiyle teslim alınmalıdır.

Eğer mükellef defter belge ibrazından kaçınırsa, diğer adreslerine yazışmalar yapılarak mükellefe ulaşılmaya çalışılacak, bu da olmazsa iki vergi müfettişi tarafından tanzim edilen tutanak mükellefin/kurumun gıyabında imza altına alınmak suretiyle incelemeye başlanacaktır.

Vergi incelemesi, mükellefin vergisel yükümlülüklerini tam olarak, doğru biçimde ve zamanında yerine getirip getirmediğini, vergi yasalarını doğru uygulayıp uygulamadığını araştırmak bunun için hesaplar üzerinden veya karşıt incelemeler yoluyla kontroller yapmak ve kanıtlar toplamaktır.

“Tam” ve “Doğru” kavramları bir vergi incelemesinde anahtar sözcüklerdir.

Müfettiş yasal defter ve kayıtların vergisel bütün yükümlülükleri tam olarak yansıttığından ve yapılmış olan bütün kayıtların olayları doğru yansıttığından emin olmalıdır.

Bu da mükellefin muhasebe sisteminin kurumsallaşmış olmasıyla ve kendi içinde kontrol mekanizmalarının var olmasıyla ilgilidir.

Müfettiş bu sistemlerin yetersiz olduğunu düşünüyorsa, çeşitli denetim tekniklerinden yararlanarak işlemlerin “Tam” ve “Eksiksiz” olarak kayıt edilip edilmediğini kontrol eder.

Müfettiş ikinci olarak bütün işlemlerin vergisel açıdan doğru olup olmadığını test eder.

Bu amaçla çeşitli muhasebe hesapları üzerinde analitik incelemeler yaparak, işlemlerin tutarlı olup olmadığına bakar.

Eğer gerekirse şüpheli hesaplarda istatistiksel örnekleme metotlarını uygular.

Örnekleme bir hesaptan sınırlı sayıda örneğe bakarak, o hesabın bütünü hakkında karar vermektir.

Vergi denetimleri sırasında “Sayısal Örnekleme” ve “Parasal Örnekleme” olarak iki tip istatistiksel örnekleme mümkündür.

Eğer kontrol edilecek hesaptan belli sayıda rastlantısal örnekler alarak o hesabın doğruluğunu test etmek mümkünse “Sayısal Örnekleme” yeterli olacaktır.

Ancak, kontrol edilecek hesapta parasal büyüklükler dikkate alınarak o parasal büyüklüğe ulaşıncaya kadar örnekleme yaparak hesabın doğruluğunu test etmek gerekiyorsa “Parasal Örnekleme” yapılacaktır.

Vergi İncelemesi sırasında tespit edilen hususlar ile mükellefle (veya ilgili taraflarla) konuşulan ve görüşülen konuların yazılı olarak saptandığı ve karşılıklı olarak imzalandığı belgeler “Tutanak” olarak adlandırılır.

VUK 141 inci maddesi ve VİUUEHY’in 15 ve 16’ıncı maddelerinde tutanaklar her yönüyle açıklanmıştır.

Tutanaklarda, Müfettişin incelemeyle ilgili tespitleri kadar varsa karşı tarafın itiraz ve mülahazalarına da yer verilmeli ve mükellef veya nezdinde inceleme yapılan ve diğer ilgililere herhangi bir zorlama olmadan imzalatılmalı, imza eden ilgililere de birer nüshası verilmelidir.

Esasen vergi incelemesi sırasındaki diğer işlemlerin de tutanak ile tespit edilmesi esastır.

Bu nedenle, lüzum görülmesi halinde mükellefle olan diğer işlemler de, İncelemeye Başlama Tutanağı, Defter ve Belge Teslim Alma Tutanağı, Defter ve Belge İade Tutanağı, Arama Tutanağı ve Mühür Bozma Tutanağı gibi isimler altında bir tutanağa bağlanır.

Vergi inceleme aşaması tutanağa alınan hükümler doğrultusunda vergi incelemesinin rapor düzenlenmesi aşamasına kadar olan süreyi kapsar.

Vergi inceleme aşaması incelemeye başlama tutanağının düzenlendiği tarihten tam inceleme yapılması halinde en fazla bir yıl, sınırlı inceleme yapılması halinde ise en fazla altı aydır.

Bu süreler içinde incelemenin bitirilememesi halinde 6 ay daha bu süreler uzayabilir.

Rapor Yazma Aşaması;

Vergi müfettişleri yaptıkları çalışmaların sonuçlarını işin özelliğine göre rapor veya yazıyla tespit ederler.

Yapılan çalışmalar sonrası vergi müfettişlerince saptanan mali mevzuat ile diğer ilgili mevzuata aykırılık içeren tespitler ile görüş ve öneriler esas olarak raporla sonuçlandırılırlar.

Bunlar dışında kalan hususların ise yazıyla tespit ve sonuçlandırılması mümkündür.

31.10.2011 tarih ve 28101 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliğinde, yapılan çalışmalar sonrası düzenlenecek raporlar şu şekilde ifade edilmektedir.

Vergi inceleme raporu,

Vergi suçu raporu,

Görüş ve öneri raporu,

Cevaplı rapor,

Genel kuruluş raporu,

Genel durum raporu,

Ön inceleme raporu,

Soruşturma raporu,

Disiplin soruşturması raporu,

Bilim raporu,

Yukarıda sözü edilen raporlarda vergi incelemeleriyle ilgili olanlar;

Vergi inceleme Raporu,

Vergi Tekniği Raporu,

Vergi Tekniği Raporları (Sahte Veya Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Düzenleme),

Vergi Suçu Raporu

Görüş ve Öneri Raporu’dur.

Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği Vergi Müfettişlerince düzenlenecek raporları düzenlenme amaçlarını dikkate alarak tanımlamış bulunmaktadır.

Söz konusu raporlar;

Vergi İnceleme Raporları:

Vergi Usul Kanunu ile gelir kanunları uyarınca yapılan vergi incelemeleri sonrasında saptanan hususların ifade edildiği raporlardır.

Vergi Tekniği Raporları:

Yürütülmekte olan incelemelerde birden fazla mükellefi veya vergi türünü ya da aynı mükellefin birden fazla vergilendirme dönemini kapsayan eleştiri konusu yapılabilecek hususların tespit edilmesi halinde, konunun tek bir raporda ifade edilebilmesi amacıyla düzenlenen raporlardır.

Bu raporlar, düzenlenecek vergi inceleme raporlarının ekini oluşturmak ya da incelemeler sırasında saptanan ancak beyan dönemi henüz gelmemiş vergilerle ilgili olarak saptanan hususlarda ilgili makamları bilgilendirmek amacıyla düzenlenirler.

Vergi Tekniği Raporları (

Sahte veya Muhteviyatı İtibariyle Yanıltıcı Belge Düzenleme): Sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge düzenleyen mükellefler hakkında düzenlenen rapordur.

Vergi Suçu Raporları:

Vergi Usul Kanunu’nun 359 uncu maddesi kapsamındaki fiillerin tespiti durumunda Cumhuriyet Savcılıklarına suç duyurusunda bulunmak amacıyla düzenlenen raporlardır.

Görüş ve Öneri Raporları:

İhbar üzerine başlatılan incelemelerde, muhbirin ihbar ikramiyesine hak kazanıp kazanmadığına yönelik olarak Vergi Müfettişinin görüşleri ile 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu kapsamındaki meslek mensuplarının cezai sorumluluklarına ilişkin olarak düzenlenirler.

Yürürlükteki kanun, tüzük, yönetmelik, karar ve genel tebliğlerde ve bunların uygulamalarında görülen noksanlar ve bunların düzeltilmesi yolları ile yeniden konulması gereken hüküm ve usuller hakkındaki düşünce ve teklifler de Görüş ve Öneri Raporuna bağlanır.

Yönetmelikte ismen sayılmamakla birlikte uygulamada kullanılan vakıflar için vergi muafiyetine, derneklerin kamuya yararlı olup olmadığının tespitine, YMM’lerin disiplin suçuna ilişkin ve benzeri konular da mevcuttur.

Bu konular için ayrı raporlar düzenlenebileceği gibi Görüş ve Öneri Raporlarının da kullanılabileceği düşünülmektedir.

Vergi incelemeleri sonucunda düzenlenecek raporlar için örnek rapor dispozisyonları Ek-1’de ayrıntılı olarak açıklanacaktır.

Rapor dispozisyonlarının numaralandırma sisteminin tez yazım düzenine uygun olmadığından özellikle rapor dispozisyonları ekte ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

Rapor Değerlendirme Komisyonlarınca Değerlendirme Aşaması;

İnceleme sonucunda Müfettiş tarafından yazılan raporların VDK Standartlarını karşılayıp karşılamadığı yönünden değerlendirilmesi Rapor Değerlendirme Komisyonlarınca yapılır.

Rapor Değerlendirme Komisyonları bir anlamda VDKB’nın “Kalite Kontrol” mekanizmalarıdır.

VUK’ da 646 sayılı kanun ile yapılan değişiklikle, RDK’nın nasıl oluşturulacağı açıklanmıştır.

VUK 140.maddesinde RDK ile ilgili hükümler yer almaktadır.

“ Vergi Müfettişleri ile Vergi Müfettiş Yardımcıları tarafından düzenlenen vergi inceleme raporları, işleme konulmak üzere ilgili vergi dairesine tevdi edilmeden önce, meslekte on yılını tamamlamış en az üç Vergi Müfettişinden oluşturulacak rapor değerlendirme komisyonları tarafından vergi kanunları ile bunlara ilişkin kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ, sirküler ve özelgelere uygunluğu yönünden değerlendirilir. İncelemeyi yapanla komisyon arasında uyuşmazlık oluşması halinde uyuşmazlığa konu vergi inceleme raporları üst değerlendirme mercii olarak, Maliye Bakanlığınca belirlenen tutarları aşan tarhiyat önerisi içeren vergi inceleme raporları ise doğrudan, Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı bünyesinde bir Başkan Yardımcısının başkanlığında dört grup başkanından oluşan beş kişilik merkezi rapor değerlendirme komisyonu tarafından vergi kanunları ile bunlara ilişkin kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ, sirküler ve özelgelere uygunluğu yönünden değerlendirilir.

İncelemeyi yapanlar, bu komisyon tarafından yapılacak değerlendirmeye uygun olarak düzenleyecekleri vergi inceleme raporlarını işleme konulmak üzere bağlı oldukları birime tevdi ederler.

Merkezi Rapor Değerlendirme Komisyonu ile diğer rapor değerlendirme komisyonları yaptıkları değerlendirme sırasında, verilmiş bir özelgenin 369 uncu maddenin birinci fıkrası kapsamında olduğu kanaatine varmaları halinde, söz konusu özelge, Merkezi Rapor Değerlendirme Komisyonundan üç üye ile 413 üncü maddeye göre oluşturulan komisyondan iki üyenin katılımıyla oluşturulacak beş kişilik bir komisyon tarafından değerlendirilir.

Bu komisyonca verilen kararlar, ilgili rapor değerlendirme komisyonu ile incelemeye yetkili olanı bağlar.

Bu maddede belirlenen esaslar çerçevesinde, vergi incelemelerinde uyulacak diğer usul ve esaslar, komisyonların teşekkülü ile çalışma usul ve esasları ve Merkezi Rapor Değerlendirme Komisyonu tarafından doğrudan değerlendirmeye tabi tutulacak vergi inceleme raporlarının tutarları,

Maliye Bakanlığınca çıkarılan yönetmelikle belirlenir.

”Raporlar, 31.10.2011 tarihli ve 28101 sayılı Resmî Gazete ‘de yayımlanan Rapor Değerlendirme Komisyonlarının Oluşturulması ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik de açıklandığı gibi yapılmaktadır.

Düzenlenen Raporlar Sonucunda Denetim Birimlerince Yapılacak İşlemler; Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarca düzenlenen vergi inceleme raporları, rapor değerlendirme servisi ile Rapor Değerlendirme Komisyonuna gönderilir.

Vergi Müfettişleri tarafından düzenlenen Raporlar 6009 sayılı yasayla VUK’ un 140.maddesinde yapılan değişiklikle oluşturulan Rapor Değerlendirme Komisyonları tarafından değerlendirilir. VDKB Yönetmeliğinde 02.10.2013 tarih ve 28703 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan değişiklikle yönetmeliğin 71/A maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“31.10.2011 tarihli ve 28101 sayılı Resmî Gazete ’de yayımlanan Rapor Değerlendirme Komisyonlarının Oluşturulması ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik ile belirlenen Rapor Değerlendirme Komisyonlarının değerlendirmesine tabi olmayan rapor ve yazılarında, mevzuat yönünden tenkidi gereken hususlara ya da maddi hata ve noksanlıklara rastlanan Vergi Müfettişleri, duruma göre Başkanlıkça veya ilgili Grup Başkanlığınca uyarılır. Uyarma sonucunda görüş birliğine varılamadığı takdirde konu, Başkanlıkça seçilecek üç Vergi Müfettişine birlikte incelettirilir.

Bu inceleme sonucuna göre işlem yapılır.

VDKB tarafından hangi raporların RDK tarafından değerlendirileceği, hangi raporların RDK tarafından değerlendirilmeyeceği belirlenmiştir.

RDK değerlendirmesine tabi olmayan Raporlar ise yönetmeliğin 71/A maddesinde de belirtildiği üzere değerlendirilir.

Komisyonlar, değerlendirmesine tabi olan raporları, raporların komisyonlara iletildiği tarihten itibaren en geç altmış gün içerisinde değerlendirir.

Komisyonlar, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarca düzenlenecek vergi suçu raporları için, raporların komisyonlara iletildiği tarihten itibaren en geç altmış gün içerisinde mütalaa verir. Raporlar, rapor değerlendirme komisyonları tarafından mevzuata uygun bulunması halinde, karar tutanağı ile birlikte Rapor Değerlendirme Servisine iletilir.

RDK ile raporu düzenleyen Vergi Müfettişinin anlaşamaması halinde, Raporlar değerlendirilmek üzere Merkezi Rapor Değerlendirme Komisyonuna gönderilir.

Ayrıca bir vergi türü ve vergilendirme dönemi için düzenlenen vergi inceleme raporunda tarhı öngörülen vergi tutarının, 2012 yılı için 10 milyon TL’yi aşması halinde, söz konusu rapor, doğrudan Merkezi Rapor Değerlendirme Komisyonunca değerlendirilir.

Merkezi Rapor Değerlendirme Komisyonunca değerlendirilen Raporlar sonucunda Raporlarda işleme konulmak üzere Rapor Değerlendirme Servisine iletilir.

Rapor Değerlendirme Servisi, Raporları ilgili birimlere ve vergi dairesine gönderilmek üzere Rapor İzleme servislerine gönderilir. Rapor İzleme servisleri, raporları ilgili vergi dairesine ve gönderilmesi gereken birimlere gönderir.

Ancak Raporların uzlaşma kapsamında olması halinde, Raporlar herhangi bir yere gönderilmeden Uzlaşma Servisine gönderilir.

Uzlaşma Servisince, Tarhiyat Öncesi Uzlaşması yapılan Raporlar ilgili birimlere ve vergi dairesine gönderilmek üzere Rapor İzleme servislerine gönderilir.

Sosyal Medya’da Paylaş