Kaynağı Açısından Vergi İnceleme Türleri;

Kaynağı açısından incelemeler VUK ve VİUUEHY yer alan belirlemeler doğrultusunda,

• Planlı İnceleme,
• İhbarlı İnceleme,
• Aramalı İnceleme,
• İade İncelemeleri
• Karşıt İnceleme

Olarak beşe ayrılmaktadır.

• Planlı İnceleme;

Risk analizleri çerçevesinde belirlenen sektör, konu ve mükelleflere ilişkin olarak yürütülen vergi incelemelerdir.

• İhbarlı İnceleme;

Bu tür incelemelerin dayanağı genellikle kamu organları ve özel şahıslar tarafından yapılan ihbarlardır.

Ancak yapılan her ihbar incelemenin kaynağını teşkil etmemektedir.

Burada ihbar kavramını olağan bilgi verme kavramı ile karıştırmamak gerekmektedir.

İhbarla bildirilen genellikle bir vergi suçudur.

Muhbir bir suçu izleme ve saptamasıyla görevli değildir.

Muhbir ilgili merciin sorularına muhatap olmazken kendiliğinden karar verir.

• Aramalı Vergi İncelemeleri;

Aramalı vergi incelemesi, V.U.K’nun 142-147‘nci maddelerinde yer alan hükümler çerçevesinde yapılır.

Bu inceleme ihbar veya yapılan incelemeler dolayısıyla, bir mükellefin vergi kaçırdığına delalet eden emarelerin bulunması hallerinde, mükellef veya kaçakçılıkla ilgisi görülen diğer şahıslar nezdinde ve bunların üzerinde yapılan aramalar sonucunda elde edilen bilgi ve belgeler esas alınarak tamamlanır.

Vergi kaçakçılığının söz konusu olduğu durumlarda gerekli bilgi ve belgelerin incelemeye yetkililere ibraz edilemeden yok edilmesi tehlikesi bulunmaktadır.

İşte bu noktada bir bilgi ve belge temin etme yolu olarak “arama” vergi incelemesinin amacına ulaşmasında oldukça önemli katkı sağlamaktadır.

Ancak aramalı vergi incelemesi vergi kaçakçılığı ile mücadelede etkileri diğer incelemelere göre fazla olan bir yöntem olsa da, vergi sisteminde çok nadir uygulanan bir yöntem olması, onun işlevselliğini azaltmaktadır.

• İade İncelemeleri;

Vergi ve benzeri mali yükümlülüklere ilişkin iade taleplerine istinaden yapılacak incelemelerdir.

Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 25 inci maddesinin üçüncü fıkrası hükmü uyarınca iş yükünün fonksiyonel dağılımı, denetim gücünün etkin ve verimli kullanılması ile vergi incelemelerinde koordinasyonun ve etkinliğin sağlanması amacıyla, 24’üncü maddede yer alan gruplandırma dışında veraset ve intikal vergisi, tasfiye, iade ve mahsup, kaynak kullanımını destekleme fonu ile diğer incelemelerin dağılımına ilişkin hadler tespit etmeye ve incelemelere ilişkin diğer usul ve esasları belirlemeye VDKB yetkili kılınmıştır.

• Karşıt İnceleme;

Yapılan olağan, ihbarlı ve aramalı incelemelerde bir hususun doğruluğunu araştırmak üzere konuyla ilgili kişinin defter belge ve kayıtlarına ya da bilgisine başvurulabilir buna karşıt inceleme denir.

Bu incelemeden sağlanan bilgilerle olağan incelemeye alınmış işletmenin kayıtlarının doğruluğunu araştırmak olanaklı olabildiği gibi, işletme muhatabı kişiyi vergilemekte mümkündür.

Bu tip inceleme en çok başvurulan inceleme tekniklerinden biridir.

Bu inceleme tekniği bir tarafta gider bir tarafta hasılat unsuru olması nedeniyle sağlıklı sonuçlar verebilmektedir.